Δελτίο Τύπου

Διεθνές Ετήσιο Συνέδριο της Societas Ethica με θέμα

«Συζητώντας για το κακό»

σε συνεργασία με την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου

24-27 Αυγούστου 2017, Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας

Από 24 έως 27 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε στο Βόλο το Ετήσιο Διεθνές Συνέδριο της Societas Ethica (της Ευρωπαϊκής Εταιρίας για την έρευνα σε ζητήματα Ηθικής), το οποίο διοργανώθηκε σε συνεργασία με την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου. Κατά την έναρξη του συνεδρίου ο Διευθυντής της Ακαδημίας Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης και η Πρόεδρος της Societas Ethica Καθ. Hille Haker, αφού καλωσόρισαν τους συνέδρους, προχώρησαν σε μια σύντομη εισαγωγή στη θεματική της διοργάνωσης.

Κατά την πρώτη συνεδρία αναγνώστηκε το κείμενο του ασθενούντος Καθ. Marcel Hénaf (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, San Diego), ο οποίος επρόκειτο να εκφωνήσει την πρώτη κεντρική ομιλία με θέμα: «Γύρω από τη γένεση του κακού στο ανθρώπινο είδος: Homo Sapiens, Homo Loquens, Homo Crudelis». Στο κείμενό του ο Καθηγητής Hénaf υποστήριξε ότι το πρόβλημα του κακού έχει κατά κύριο λόγο συζητηθεί μέσα από τρεις προοπτικές: τη θρησκευτική, τη μεταφυσική και την ηθική. Πρότεινε την ανάγκη να επαναδιατυπωθεί το σχετικό ερώτημα με βάση τη σύγχρονη γνώση που διαθέτουμε για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους σε σύγκριση με τα άλλα έμβια όντα, η οποία γνώση οφείλεται κυρίως στην παλαιοντολογία, τη βιολογία, την ηθολογία και την πολιτισμική ανθρωπολογία. Σκοπός της νέας αυτής προσέγγισης θα πρέπει να είναι η αποφυγή μιας ουσιοκρατικής ή αλληγορίζουσας (π.χ. γνωστικής) αντίληψης του ζητήματος του κακού, υποστηρίζοντας την ίδια στιγμή ότι αυτό που αποκαλείται «κακό» αποτελεί πρωτίστως μια μορφή σχέσης και ένας είδος δράσης.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας των εργασιών του συνεδρίου έλαβαν χώρα επιμέρους παράλληλες συνεδρίες, στις οποίες έλαβαν μέρος με ανακοινώσεις οι: Alexandra Lebedeva (Τμήμα Θεολογίας, Πανεπιστήμιο της Uppsala), «Επιτροπές Αλήθειας ως καταλύτες της ηθικής αλλαγής» Καθ. Göran Collste (Κέντρο Εφαρμοσμένης Ηθικής, Πανεπιστήμιο Linköping), «Η αντιμετώπιση του δουλεμπορίου»· Καθ. Hille Haker (Πανεπιστήμιο Loyola, Σικάγο), «Ευάλωτοι οργανισμοί και το πρόβλημα του κακού»· Δρ. Zachary Goldberg (Ludwig-Maximilians-Universität München), «Τα πολλά πρόσωπα του κακού»· Δρ. Andrea Günter, «Απαρχή ή άκρο; Αμοιβαιότητα ή πραγματικός σεβασμός;»· Δρ. Deborah Casewell (Πανεπιστήμιο Liverpool Hope), «Η μη πραγματικότητα του κακού: Η θεολογική επιστροφή στην ανυπαρξία».

Τη δεύτερη κεντρική ομιλία εκφώνησε η Καθ. Maureen Junker-Kenny (Trinity College Dublin). Ανέπτυξε το θέμα «Δικαιοσύνη και ευσπλαχνία ως ιδιότητες του Θεού ενώπιον του ανθρώπινου κακού: Τελική κρίση με διττή έκβαση ή αποκατάσταση των πάντων;» όπου και υποστήριξε ότι η εμπειρία του κακού οδήγησε σε μια ποικιλία απαντήσεων στη Βίβλο, στη φιλοσοφία και στην ιστορία της χριστιανικής σκέψης. Η ομιλία διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της δικαιοσύνης και της ευσπλαχνίας του Θεού στη Βίβλο, ενώ ασχολήθηκε με τις επιμέρους ανθρωπολογικές θεωρήσεις των αγίων Ειρηναίου και Αυγουστίνου, καθώς επίσης και του Friedrich Schleiermacher. Οι φιλοσοφικές αναλύσεις του Kant και του Ricœur γύρω από το κακό και την ελπίδα αξιοποιήθηκαν επίσης ως πηγές για μια συστηματική θεολογική και ηθική προσέγγιση.

Στη δεύτερη συνεδρία με παράλληλες εισηγήσεις έλαβαν μέρος οι Entoni Šeperić (Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήμιο του Zagreb), «Προοπτικές για μια ηθική των αρχών της ηθικής εκτροπής»· Shiva Hemmati (Πανεπιστήμιο Malaya), «Το πρόβλημα του κακού στο Ισλάμ»· Δρ. Ville Päivänsalo (Πανεπιστήμιο του Helsinki), «Υγειονομικές καταστροφές στη Συρία και αλλού: Ανθρωπιστικές και συμβιβαστικές απαντήσεις σε ακραίες εκφράσεις του κακού»· Δρ. Jeffrey Bishop (Πανεπιστήμιο Saint Louis – Κέντρο για την Ηθική της Υγειονομικής Μέριμνας ), «Γραφειοκρατικές διαδικασίες και το πρόβλημα του κακού»· Δρ. Segalerba Gianlugi (ACPC – Αυστριακό Κέντρο Φιλοσοφίας για Παιδιά και Νέους, Graz), «Το Τέρας ανάμεσά μας: Σχόλια στη ηθική ψυχολογία του Πλάτωνα»· Elis Simson (Πανεπιστήμιο Koc), «Η νηφάλια ψυχρότητα του Κάιν: Η προσέγγιση του Λεβινάς στο πρόβλημα του κακού»· Kathryn Bouvet (Πανεπιστήμιο της Βιέννης), «Η άκαμπτη ταυτότητα ως απαρχή του κακού»· Gunther Barth (Πανεπιστήμιο του Erlangen-Nürnberg), «Υπέρβαση του κακού. Πώς αποκρίνεται ο άνθρωπος, όταν αντιλαμβάνεται τι δεν είναι καλό»· Δρ. Kevin Jung (Πανεπιστήμιο Wake Forest ΗΠΑ), «Το ριζικό κακό και η αδυναμία της θέλησης»· Δρ. Martin Stickler (Trinity College Dublin, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Ιρλανδικού Συμβουλίου Έρευνας), «Το κακό ως στρέβλωση της επικοινωνίας».

Μετά το μεσημεριανό γεύμα πραγματοποιήθηκε ειδική συνεδρία αφιερωμένη στην οικονομική κρίση που βιώνει τα τελευταία χρόνια η χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκαν ποικίλες εκφάνσεις του προβλήματος από τους Δρ. Μιχάλη Ζουμπουλάκη (Καθηγητή και Πρόεδρο της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), «Η ελληνική κρίση: Μια οικονομική προσέγγιση»· Δρ. Παντελή Καλαϊτζίδη (Διευθυντή της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου), «Η ελληνική κρίση: Μια θεολογική προσέγγιση»· Αιδ. Μελέτη Μελετιάδη (Ποιμένα της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας Βόλου, Συντονιστή της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Ελλάδος), «Προσφυγική κρίση και το έργο της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας», και Αλέξανδρο Κατσακιώρη (Δικηγόρο, ΜΚΟ «Άρσις»), «Η ΜΚΟ “Άρσις” και το εκπαιδευτικό της έργο για τα ασυνόδευτα παιδιά των προσφύγων».

Το συνέδριο συνεχίστηκε με την τρίτη σειρά παράλληλων εισηγήσεων στην οποία έλαβαν μέρος οι: Δρ. Pavle Mijovic (Καθολική Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο του Σαράγεβο), «Η προσφυγική κρίση ως ένδειξη των θεσμικών ελλειμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»· Taina Kalliokoski και Marianna Saartio-Itkonen (Πανεπιστήμιο του Helsinki), «Συλλογικό κακό, κακή συλλογικότητα; Αμφισβητούμενες κατηγορίες για το κακό στο πλαίσιο της τρέχουσας συζήτησης για το προσφυγικό ζήτημα στη Φινλανδία»· Δρ. Silvija Migles (Καθολική Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο του Zagreb), «Το κοινωνικό κακό ως απειλή για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του ανθρώπινου προσώπου και της κοινωνίας»· Δρ. Matthew Bagot (Κολλέγιο Spring Hill), «Όταν τα πρόσωπα αποτυγχάνουν να ανθίσουν: Οι Christian Smith και Luigi Sturzo για τις προσωπικές και κοινωνικο-δομικές ρίζες του κακού του πολέμου»· Δρ. Huub Flohr (Fontys Hogeschool Theologie en Levensbeschouwing), «Δομές της αμαρτίας»· Michael R. Fisher Jr. (Πανεπιστήμιο Vanderbilt), «Κακό που παραμένει: Η δομική βία της νεοφιλελεύθερης νέας αστικής ανάπτυξης στις ΗΠΑ»· Καθ. Ronnie Hjorth (Swedish Defense University), «Πολιτική παρακμή και πολιτικός επαρχιωτισμός»· Urška Lampret (Υπ. Διδάκτωρ στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ljubljana), «Η επανάσταση της κοινότητας στη Σλοβενία ως έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας».

Στην τρίτη κεντρική ομιλία ο Καθ. Στέλιος Βιρβιδάκης (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) μίλησε με θέμα: «Το κακό ως πρόβλημα της ηθικής φιλοσοφίας». Στην εισήγησή του ο ομιλητής υποστήριξε ότι οι φιλόσοφοι της ηθικής οφείλουν να αναζητήσουν κριτήρια για την ορθότητα και ακαταλληλότητα των πράξεων, όπως επίσης και για την καλοσύνη και την κακία των δρώντων υποκειμένων, αλλά και και για τις σχέσεις στις οποίες αποσκοπούν και τις οποίες δημιουργούν. Η έννοια του κακού αναφέρεται συνήθως σε ιδιαίτερες, ακραίες μορφές κακίας, η μελέτη των οποίων είναι σημαντική για την καλύτερη κατανόηση των περιορισμών της ηθικής. Η ομιλία επικεντρώθηκε στην ανάλυση επιμέρους όψεων του ηθικού κακού, συμπεριλαμβανομένης της κακίας, της σκληρότητας και της αγριότητας, συζητώντας για τις ρίζες και την αφετηρία τους, γεγονός που οφείλει να λάβει υπ᾽ όψιν η ηθική φιλοσοφία κατά την επιδίωξη των πρακτικών στόχων της.

Η δεύτερη ημέρα του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τη Γενική Συνέλευση των μελών της Societas Ethica.

Την επόμενη μέρα έλαβε χώρα η τέταρτη κεντρική ομιλία, οπότε και αναγνώστηκε κείμενο της απούσας Καθηγήτριας Antje Kapust (Ruhr-University Bochum/ Ruhrakademie) με θέμα «Οι έννοιες του κακού: η απάντηση της ευθύνης». H Καθηγήτρια Kapust υποστήριξε ότι τα ηθικά μέλη μιας ηθικής κοινότητας οφείλουν να εξετάζουν διάφορες δυσχέρειες όταν αναλύουν τις ποικίλες μορφές του ηθικού κακού. Στην προοπτική αυτή έθεσε ορισμένα ερωτήματα γύρω από το status του κακού: Μπορούμε να προσεγγίζουμε το κακό εννοιολογικά ως το «αντίπαλο δέος» ή ως «έννοια επιλογής», ως έννοια ομαλοποίησης, συμβιβασμού ή αντιστάθμισης; Με ποιο τρόπο μπορούμε να προσεγγίσουμε ηθικά τις εκδηλώσεις του (το κακό στις πλάγιες, ευθείες, πολλαπλασιαστικές κ. ά. μορφές του); Ποια γλωσσικά παίγνια προσφέρουν πλαίσια για διάφορες μορφές του κακού: η λεκτική πράξη, δράσεις γλωσσικές, το σημαντικό περίγραμμα, η συναφειακή αναφορά, τα αφηγηματικά πρότυπα, ή τα σύμβολα του κακού, κ.ά.; Εξετάζοντας όλα αυτά τα ερωτήματα η εισήγηση επιχείρησε να παρουσιάσει μια θεωρία για το κακό, υποδεικνύοντας ορισμένες αναγκαίες έννοιες στην προοπτική μιας συστηματικής, μετα-ηθικής και κανονιστικής θεώρησης.

Στην τέταρτη σειρά παράλληλων εισηγήσεων έλαβαν μέρος οι: Δρ. Raphaela Meyer zu Hörste-Bührer (Johannes Gutenberg Universität Mainz), «Η βία της ηθικής; Μια θεολογική απόπειρα προσπέλασης του ερωτήματος της άσκησης και νομιμοποίησης δομικής βίας δια της ηθικής»· Καθ. Svend Anderson (Πανεπιστήμιο του Aarhus), «Το δαιμονικό κακό στους Kierkegaard, Sartre, και Løgstrup»· Καθ. Elena Namli (Πανεπιστήμιο της Uppsala), «Κοσμοπολιτισμός, εθνική κυριαρχία και ανθρώπινα δικαιώματα: Υπερασπίζοντας τον κριτικό ουνιβερσαλισμό»· Madelene Persson (Πανεπιστήμιο της Uppsala), «Εξκλουσιβιστικές θεωρήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Το παράδοξο του εντός και του εκτός της ομάδας»· Δρ. Zorica Maros (Καθολική Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σεράγεβο), «Η απώλεια του ηθικού ελέγχου: Μια κοινωνιο-θεολογική προσέγγιση του κακού που προκαλεί η βία»· Δρ. Björn Freter, «Μια απόπειρα επανεξέτασης της κανονιστικής κατηγορίας του κακού στο πεδίο της πολιτικής συζήτησης: Η φαινομενολογία του κακού και η εφαρμογή της στην περίπτωση του Donald Trump»· Ysabel Johnston (Πανεπιστήμιο Saint Louis – SLU), «Εικόνα του σώματος, ταυτοποίηση και οι ενσαρκώσεις του κακού»· Δρ. Ross W. Bellaby (Πανεπιστήμιο του Sheffield), «Hackers στο όνομα της δικαιοσύνης ή άγρυπνοι υπερασπιστές του δικαίου χωρίς φραγμούς;»

Η πέμπτη κεντρική ομιλία πραγματοποιήθηκε από τον Δρ. Mahmoud Masaeli (Πανεπιστήμιο της Ottawa, πρόεδρος της «Alternative Perspectives and Global Concerns»), ο οποίος μίλησε με θέμα «Η απάντηση του Σουφισμού στο κακό της τρομοκρατίας». Στην εισήγησή του ο ομιλητής υποστήριξε ότι το πρόσφατο κύμα της λεγόμενης ισλαμικής τρομοκρατίας έφερε στην επιφάνεια το ερώτημα για τον τρόπο με τον οποίο θα ήταν δυνατό να αντιμετωπιστούν ιδεολογικά οι τζιχαντιστές. Η κυρίαρχη άποψη της δυτικής πολιτικής δέχεται ότι το Ισλάμ ενστερνίζεται σε επίπεδο ιδεολογικό τη βία, άποψη η οποία δικαιολογεί τη λήψη όλων εκείνων των μέτρων ασφαλείας που είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση του κακού. Η αντίληψη αυτή αγνοεί τη δυναμική που υπάρχει μέσα στο Ισλάμ, ενάντια σε μια κατανόηση της πίστης η οποία βασίζεται στη βία. Ο ομιλητής επιχείρησε να διερευνήσει τη δυνατότητα του ισλαμικού μυστικισμού να αντιπαρατεθεί στην τρομοκρατία, υποστηρίζοντας ότι, από την οπτική των Σούφι, το βασικό μήνυμα της πίστης έχει να κάνει με τη μυστική εμπειρία της Ενότητας, η οποία οδηγεί στο τέλος στην επανένωση του πνεύματος του πιστού με τον Θεό. Σύμφωνα με τον ομιλητή, εκείνοι που αρνούνται τη μυστική αυτή εμπειρία (στην προκειμένη περίπτωση οι τζιχαντιστές) και ξεκινούν να τρομοκρατούν τους άλλους, θεωρούνται, σύμφωνα με το Κοράνι, «σαν τα κτήνη· μάλλον, είναι πιο παραστρατημένοι. Αυτοί είναι οι αστόχαστοι. Είναι μες στην άγνοια.»

Η τρίτη ημέρα του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τη θεματική συνεδρίαση για το «μέλλον της ηθικής», ενώ στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε εκδρομή στο χωριό Μακρυνίτσα του Πηλίου και επίσκεψη στο μαρτυρικό χωριό Δράκεια, όπου κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, το Δεκέμβριο του 1943, οι Ναζί εκτέλεσαν σε αντίποινα για τον θάνατο δύο Γερμανών στρατιωτών 118 άνδρες.

Την Κυριακή 27 Αυγούστου, τελευταία ημέρα του συνεδρίου, μετά την τέλεση της ορθόδοξης Θείας Λειτουργίας, έλαβε χώρα η έκτη και τελευταία κεντρική ομιλία από τον Δρ. David Gushee (Society of Christian Ethics), ο οποίος μίλησε με θέμα «Τι ήταν αυτό που μόλις έκαναν οι Λευκοί Ευαγγελιστές της Αμερικής: Μια χριστιανική ηθική ανάλυση του κακού που εμπεριέχεται στην εκλογή του Donald Trump». Στην ομιλία του ο εισηγητής υποστήριξε ότι καμία άλλη ομάδα Αμερικανών ψηφοφόρων, εκτός από τους λευκούς Αμερικανούς Ευαγγελικούς (σε ποσοστό 81%), δεν υποστήριξε με τόσο πάθος την εκλογή του Trump. Και αυτό έγινε παρά την προφανή καταπάτηση, από την πλευρά του Trump, των αρχών της χριστιανικής ηθικής, όπως επίσης και παρά τον μόλις κατ᾽ όνομα χριστιανισμό που εκπροσωπεί εκείνος. Ο ομιλητής επιχείρησε να εξηγήσει με βάση δέκα λόγους τί ήταν αυτό που προσέλκυσε τους θεολογικά συντηρητικούς λευκούς Ευαγγελικούς να υποστηρίξουν τον Trump: οι υποσχέσεις του για ασφάλεια, για οικονομική ανάπτυξη, ο νοσταλγικός εθνικισμός, ο χριστιανικός φυλετισμός, οι υποσχέσεις του αναφορικά με τη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η υπερβολική αρρενωπότητα, ο αυταρχισμός, ο πλούτος και η διασημότητα, οι επιθέσεις στην «πολιτική ορθότητα» και ο σχεδόν απροκάλυπτος ρατσισμός. Η εισήγηση ολοκληρώθηκε με τη σημείωση ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη από την πλευρά των Ευαγγελικών στον νέο πρόεδρο πρόκειται να συμβάλλει στην περαιτέρω ελάττωση της ηθικής αξιοπιστίας των Ευαγγελικών και την απομάκρυνση πολλών πιστών από τις τάξεις τους. Η υποστήριξη στον νέο πρόεδρο αποτελεί γεγονός που απαιτεί ανθεκτική αντίσταση σε πολλά μέτωπα. Στην κεντρική αυτή ομιλία εκφώνησε μια σύντομη απόκριση ο David Wellman (Πανεπιστήμιο DePaul, Σικάγο).

Το συνέδριο ολοκληρώθηκε με σύντομη καταληκτήρια προσλαλιά του Σεβ. Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου, την ανταλλαγή δώρων και τον αποχαιρετιστήριο λόγο της Προέδρου της Societas Ethica, η οποία και ευχαρίστησε θερμά όλα τα μέλη της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών για την επιτυχή διοργάνωση του συνεδρίου και αναφέρθηκε στις δυνατότητες που διανοίγονται για μελλοντική συνεργασία μεταξύ των δύο οργανισμών.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία της Renovabis, της Φιλανθρωπικής Οργάνωσης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στη Γερμανία.