Πραγματοποίηση Συνεδρίου: ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Πραγματοποίηση Συνεδρίου

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Συνέδριο εις μνήμην του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα

Κωνσταντινούπολη, 5 – 7 Νοεμβρίου 2024

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, από τις 5 ως τις 7 Νοεμβρίου 2024, το Διεθνές Συνέδριο εις μνήμην του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα, το οποίο διοργανώθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με την υποστήριξη της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου και του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Φόρντχαμ (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ) και συγκέντρωσε επιφανείς μελετητές του έργου του μακαριστού Μητροπολίτη. Το θέμα του Συνεδρίου ήταν «Ιωάννης Δ. Ζηζιούλας: Θεολογική Παρακαταθήκη και Οικουμενική Προοπτική».

Μετά τους σύντομους χαιρετισμούς από εκπροσώπους των διοργανωτών φορέων του Συνεδρίου (Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ, Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης, Δρ. Αριστοτέλης Παπανικολάου), έλαβε χώρα η εναρκτήρια ομιλία της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου με τίτλο «Η θεολογική παρακαταθήκη του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Δ. Ζηζιούλα». Στην ομιλία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέδειξε τους βασικούς άξονες της θεολογίας του Μητροπολίτη Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα (θεολογία του προσώπου, ευχαριστιακή εκκλησιολογία κ.ά.) ενώ εξήρε τη συμβολή και τον ρόλο του στις επιμέρους προσπάθειες του Οικουμενικού θρόνου στον διορθόδοξο και διαχριστιανικό διάλογο.

Στην Α΄ συνεδρία που ακολούθησε υπό την προεδρία του Ομότιμου Καθηγητή Κωνσταντίνου Δεληκωσταντή (ΕΚΠΑ) με θέμα «Η προσωπική, θεολογική και πνευματική διαδρομή του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα», ο πρώτος ομιλητής, π. Δημήτριος Λινός (Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ) μίλησε με θέμα «Γνωστές και άγνωστες προσωπικές στιγμές του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα», όπου κατέθεσε την προσωπική του μαρτυρία από την γνωριμία του με τον Μητρ. Περγάμου, ειδικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Στη συνέχεια ο Δρ. Νικόλαος Ασπρούλης (αναπληρωτής διευθυντής, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου) μίλησε με θέμα «Από τον π. Γεώργιο Φλωρόφσκυ εις τον Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη: Συνέχεια και ασυνέχεια», όπου προσπάθησε με βάση κάποια θεμελιώδη κείμενά τους να αναδείξει ομοιότητες και διαφορές στη θεολογική μεθοδολογία των δύο στοχαστών και τη σημασία τους για το παρόν και το μέλλον της Ορθόδοξης θεολογίας. Ο τελευταίος ομιλητής της συνεδρίας, ιερομόναχος Νικόλαος Σαχάρωφ (Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ, Ηνωμένο Βασίλειο) μίλησε με θέμα «Ο Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ και ο Μητροπολίτης Περγάμου», όπου επιχείρησε να αναδείξει τη στενή θεολογική και πνευματική σχέση μεταξύ των δύο μορφών της σύγχρονης Ορθοδοξίας.

Η δεύτερη ημέρα του συνεδρίου ξεκίνησε με τη Β΄ συνεδρία υπό το γενικό θέμα «Η θεολογία εν διαλόγω μετά της συγχρόνου φιλοσοφίας και του ακαδημαϊκού κόσμου» και την προεδρία του Μητροπολίτη Σηλυβρίας κ. Μάξιμου. Ο πρώτος ομιλητής Επίσκοπος Πόζαρετς και Μπρανιτσέβου κ. Ιγνάτιος (Πατριαρχείο Σερβίας) μίλησε με θέμα «Το ζήτημα της οντολογίας εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα» όπου σκιαγράφησε τους βασικούς άξονες της οντολογίας του Μητρ. Περγάμου, σύμφωνα με την ερμηνεία του στους Πατέρες της Εκκλησίας. Ο δεύτερος ομιλητής, Ομότιμος Καθηγητής και Ακαδημαϊκός Πασχάλης Κιτρομηλίδης (μέσω Zoom) στην ομιλία του με τίτλο «Ο Μητροπολίτης Περγάμου ως Ακαδημαϊκός» αναφέρθηκε στο έργο του Μητρ. Περγάμου ως μέλους και προέδρου του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της Ελλάδος με βάση τις ομιλίες του σε διάφορες περιστάσεις και τις πρωτοβουλίες του σχετικά με το έργο της Ακαδημίας Αθηνών (λ.χ. προκήρυξη έδρας βιοηθικής).

Στη Γ’ συνεδρία υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ και θέμα «Σύγχρονες θεολογικές προκλήσεις εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα», πρώτος ομιλητής ήταν ο Αριστοτέλης Παπανικολάου (Κέντρο Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Φόρντχαμ, ΗΠΑ), ο οποίος μίλησε με θέμα «Μία προσωπική ηθική: Η Θεολογία του Μητροπολίτου Περγάμου ως άξων του Κειμένου “Υπέρ της του κόσμου ζωής”». Στην ομιλία του ο Παπανικολάου ανέδειξε τις εντάσεις που υπάρχουν στο έργο του Μητρ. Περγάμου σε σχέση με τη διαλεκτική ήθους και ηθικής, με αφετηρία τον τρόπο που διαβάζεται το έργο του αγίου Μαξίμου του Ομολογητή. Στη συνέχεια ο Δρ. Κωνσταντίνος Ζορμπάς (Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης) μίλησε με θέμα «Η θεολογική θεώρησις του περιβάλλοντος εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου» όπου και παρουσίασε ένα πανόραμα της οικοθεολογίας του Μητρ. Περγάμου και το σταθερό ενδιαφέρον του για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ο αρχιμανδρίτης Δρ. Αμφιλόχιος Μήλτος (επιστημονικός συνεργάτης, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου) ανέπτυξε το θέμα «“Ο ένας και οι πολλοί” και “συλλογική προσωπικότης”: μία αναγκαία διάκρισις», όπου παρουσίασε την έρευνά του σχετικά με την εφαρμογή (και τις δυσκολίες της) των δύο παραπάνω σχημάτων στο πεδίο της τριαδικής θεολογίας και εκκλησιολογίας του Μητρ. Περγάμου.

Στην Δ΄ συνεδρία υπό την προεδρία του Δρ. Νίκου Κουρεμένου (επιστημονικού συνεργάτη, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου) και γενικό θέμα «Το βιβλικόν και πατερικόν υπόβαθρον της θεολογικής σκέψεως του Μητροπολίτου Περγάμου», η Καθηγήτρια Αικατερίνη Τσαλαμπούνη (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) μίλησε με θέμα «Αι βιβλικαί καταβολαί της θεολογίας του Μητροπολίτου Περγάμου», όπου σημείωσε τη σημασία και τη χρήση της Αγίας Γραφής στο έργο του Μητρ. Περγάμου ως ουσιαστικό θεμέλιο του θεολογικού προγράμματός του και όχι ως αποδεικτικό κειμενικό υλικό. Ο πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Αλέξιος Torrance (Πανεπιστήμιο Notre Dame, ΗΠΑ) ανέπτυξε το θέμα «Η πατερική θεολογία εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα», όπου ανέδειξε τη σημασία των Πατέρων (με ειδική αναφορά στον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή) για την ανάπτυξη του θεολογικού προγράμματος του Μητρ. Περγάμου.

Στην Ε΄ και τελευταία συνεδρία της δεύτερης ημέρας με γενικό θέμα «Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον σήμερα και η συμβολή του Μητροπολίτου Περγάμου», υπό την προεδρία του Καθηγητή Σταύρου Γιαγκάζογλου (ΕΚΠΑ), πρώτος ομιλητής ήταν ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ (Οικουμενικό Πατριαρχείο) ο οποίος μίλησε με θέμα «Η συμβολή του Μητροπολίτου Περγάμου εις την προετοιμασίαν και κατά τας εργασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016)», αναδεικνύοντας τον καθοριστικό ρόλο του Μητρ. Περγάμου στις εργασίες της συνόδου αλλά και στην έκδοση των επιμέρους επίσημων κειμένων τα οποία απηχούν βασικές πτυχές της θεολογίας του Μητρ. Περγάμου (εκκλησιολογία, θεολογία προσώπου). Ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας κ. Μάξιμος (Οικουμενικό Πατριαρχείο) ανέπτυξε το θέμα «Πρωτείον και Οικουμενικόν Πατριαρχείον», όπου παρουσίασε την περί πρωτείου θεολογία του Μητρ. Περγάμου, τη σημασία της για τον οικουμενικό ρόλο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ενώ απάντησε και στις κριτικές αιτιάσεις για τις σχετικές θεολογικές θέσεις του Μητρ. Περγάμου. Στη συνέχεια ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης (διευθυντής, Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου) μίλησε με θέμα «Ο υπερεθνικός χαρακτήρ και η οικουμενική αποστολή της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως», όπου με αφετηρία δημοσιευμένο και ανέκδοτο υλικό από το έργο του Μητρ. Περγάμου παρουσίασε την οικουμενική αποστολή του Πατριαρχείου πέρα και μακριά από τον διαρκή κίνδυνο του εθνοφυλετισμού.

Η τρίτη και τελευταία ημέρα του συνεδρίου ξεκίνησε με την ΣΤ΄ συνεδρία υπό την προεδρία της Καθηγήτριας Αικατερίνης Τσαλαμπούνη και με γενικό θέμα: «Η συμμετοχή του Μητροπολίτου Περγάμου εις τους διαχριστιανικούς διαλόγους». Ο Αιδεσιμολογιώτατος Christopher Hill (Επίτιμος Επίσκοπος, Εκκλησία της Αγγλίας) ανέπτυξε το θέμα «Ο Μητροπολίτης Ιωάννης και η Αγγλικανική Κοινωνία: Η Διάσκεψις του Λάμπεθ, ο διάλογος μεταξύ Αγγλικανών και Ορθοδόξων και τα κείμενά του» αναφέρθηκε στη συμβολή και την επιρροή του Μητρ. Περγάμου στον διάλογο με τους Αγγλικανούς επί τη βάσει των επίσημων κειμένων (λ.χ. κείμενο της Κύπρου). Ο Μητροπολίτης Πισιδίας κ. Ιώβ (Ορθόδοξος Συμπρόεδρος του Επισήμου Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Οικουμενικό Πατριαρχείο) μίλησε με θέμα «Η συμβολή του Μητροπολίτου Ιωάννου Ζηζιούλα εις τον διμερή διάλογο μεταξύ Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας», όπου ανέδειξε με αντιπαραβολή κειμένων τη ουσιαστική συμβολή και επίδραση της θεολογίας του Μητρ. Περγάμου στη θεματική και τις αποφάσεις του διαλόγου.

Στην Ζ΄ συνεδρία υπό την προεδρία του εν Λος Αντζελες Θεοφιλ. Επισκόπου κ. Μαξίμου και γενικό θέμα «Η συμμετοχή του Μητροπολίτου Περγάμου εις την Οικουμενικήν Κίνησιν», ο Καθηγητής Στυλιανός Τσομπανίδης (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) ανέπτυξε το θέμα «Η συμβολή του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα εις την εξέλιξιν του εκκλησιολογικού προβληματισμού του ΠΣΕ», όπου με βάση τα σχετικά κείμενα ανέδειξε τον ρόλο του Μητρ. Περγάμου στον εκκλησιολογικό προβληματισμό του ΠΣΕ και την επίδραση που ο ίδιος άσκησε μέσα από τον συντονισμό της επιτροπής «Πίστις και Τάξις», σε βασικούς εκφραστές της Οικουμενικής Κίνησης (λ.χ. Konrad Raiser). O Καθηγητής Martin Illert (Πανεπιστήμιο Χάλλε, Γερμανία και «Πίστις και Τάξις», ΠΣΕ) μίλησε με θέμα «Η θεολογική σύνθεσις του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα και ο Προτεσταντικός κόσμος», όπου σημείωσε τη συμβολή του Μητρ. Περγάμου στον διάλογο ειδικά με τους Λουθηρανούς.

Στην Η’ συνεδρία υπό την προεδρία του Καθηγητή Αριστοτέλη Παπανικολάου και γενικό θέμα «Οι θεολογικοί άξονες της σκέψεως του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου: Αγία Τριάς, Πρόσωπον, Ευχαριστία και Έσχατα», ο πρώτος ομιλητής Καθηγητής Σταύρος Γιαγκάζογλου (ΕΚΠΑ) μίλησε με θέμα «Η Αγία Τριάς και η θεολογία του προσώπου εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα» όπου και παρουσίασε τα βασικά σημεία της περί Αγίας Τριάδας θεολογίας του Μητρ. Περγάμου (λ.χ. μοναρχία του Πατρός) μέσα από τη δημιουργική του ανάγνωση και ερμηνεία της σχετικής βιβλικής και πατερικής παράδοσης. Ο Ομότιμος Καθηγητής Paul McPartlan (Καθολικό Πανεπιστήμιο Αμερικής, Ουάσιγκτον, ΗΠΑ) μίλησε με θέμα «Η Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία του Μητροπολίτου Ιωάννου και η καθολικότης της Εκκλησίας», όπου παρουσίασε τον κεντρικό ρόλο της Ευχαριστίας για τη συγκρότηση της Εκκλησίας στο έργο του Μητρ. Περγάμου σε διάλογο με θεολόγους της Ανατολής (Ν. Αφανάσιεφ) και της Δύσης (de Lubac, Πάπας Βενέδικτος [Ratzinger]). Τέλος, ο εν Λος Άντζελες Θεοφιλ. Επίσκοπος κ. Μάξιμος (Πατριαρχείο Σερβίας), μίλησε με θέμα «Η διαλεκτική ιστορίας και εσχάτων εις το έργον του Μητροπολίτου Ιωάννου Ζηζιούλα». Με αφετηρία το τελευταίο βιβλίου του Μητρ. Περγάμου για την εσχατολογική οντολογία, αδημοσίευτο υλικό και προσωπικές αναμνήσεις, ο Επίσκοπος Μάξιμος ανέδειξε τη σημασία της διαλεκτικής αυτής στο έργο του Ιωάννη Ζηζιούλα.

Στην τελευταία, Θ΄ συνεδρία, υπό την προεδρία του Δρ. Παντελή Καλαϊτζίδη και γενικό θέμα «Εκκλησία και Κόσμος εν διαλόγῳ εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου», η κ. Μαρία Θάλεια Καρρά (Επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης) μίλησε με θέμα «Το Είναι ως Κοινωνία: Μία τεχνική οικολογικής επιβιώσεως», όπου επιχείρησε να δείξει μέσα από εκφράσεις της σύγχρονης τέχνης, σε συνδυασμό με τις σύγχρονες οικολογικές ανησυχίες σε όλον τον κόσμο, την επιρροή που έχει ασκήσει το έργο του Μητρ. Περγάμου για τη διαμόρφωση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον. Στη συνέχεια ο Δρ. Πέτρος Παπασαραντόπουλος (Συγγραφέας και Εκδότης) μίλησε με θέμα «Μία θύραθεν θέασις του έργου του Ιωάννου Ζηζιούλα» όπου επιχείρησε να δείξει τα σημεία συνάντησης της θεολογικής και φιλοσοφικής σκέψης του Μητρ. Περγάμου με εκφράσεις της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας και εκδηλώσεις της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Τέλος, η Δρ. Ευδοξία Δελλή (Ακαδημία Αθηνών) ανέπτυξε το θέμα «Θεολογία και επιστήμη εις το έργον του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα. Σύγχρονες προκλήσεις και προοπτικές διαλόγου» όπου αναφέρθηκε στους κοινούς τόπους μεταξύ φυσικών επιστημών και θεολογίας στο έργο του Μητρ. Περγάμου (λ.χ. σχεσιακή οντολογία). Στην κατακλείδα του Συνεδρίου, ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ και ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης απηύθυναν ευχαριστίες στους συμμετέχοντες εκ μέρους των διοργανωτών.

Το συνέδριο παρακολούθησε αντιπροσωπεία καθηγητών από την Εκκλησία της Γεωργίας με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Πότι κ. Γρηγόριο, σημαντικός αριθμός φοιτητών από τις θεολογικές σχολές Αθηνών και Θεσσαλονίκης, θεολόγοι και καθηγητές από τη Σερβία, τον Λίβανο, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και αλλού. Καθόλη τη διάρκεια του συνεδρίου λειτουργούσε έκθεση φωτογραφίας με στιγμιότυπα από την εκκλησιαστική και ακαδημαϊκή δράση του Μητροπολίτη Περγάμου, την οποία επιμελήθηκε ο εν Λος Άντζελες Επίσκοπος κ. Μάξιμος.

Η βιντεοσκόπηση των συνεδριών της πρώτης ημέρας είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο https://www.youtube.com/live/cb7oWDHN9xc

<br>